Het vette goud - smokkelwaar
Waar een grens is, kan gesmokkeld worden. Een van de meest opvallende producten die als smokkelwaar de grens over gingen was boter; het vette goud. In 1955 kostte een kilo boter in Nederland 3 gulden, in België twee keer zo veel. In 1951 werd vermoedelijk een miljoen kilo boter per maand naar België gesmokkeld; een derde van de totale consumptie daar. Er ontstond een nietsontziend gevecht tussen de douane en de smokkelaars voor een paar kilo boter, compleet met pantserwagens, kraaienpoten, wapens en wilde achtervolgingen. Smokkelaars en douaniers zagen het beide als een groot spel, een romantische misdaad.
Wandel dicht bij de grens langs de Stenen …
Het vette goud - smokkelwaar
Waar een grens is, kan gesmokkeld worden. Een van de meest opvallende producten die als smokkelwaar de grens over gingen was boter; het vette goud. In 1955 kostte een kilo boter in Nederland 3 gulden, in België twee keer zo veel. In 1951 werd vermoedelijk een miljoen kilo boter per maand naar België gesmokkeld; een derde van de totale consumptie daar. Er ontstond een nietsontziend gevecht tussen de douane en de smokkelaars voor een paar kilo boter, compleet met pantserwagens, kraaienpoten, wapens en wilde achtervolgingen. Smokkelaars en douaniers zagen het beide als een groot spel, een romantische misdaad.
Wandel dicht bij de grens langs de Stenen der Zaligheden, de Reuselse Dodendraad, de Januskop in de bossen, over de heide en langs de vennen van Reusel. Beklim de 26 meter hoge uitkijktoren of bezoek de bijen-kruiden-vlindertuin van bijenhal Ambrosius. Loop door “een klein Parijs in de Kempen” geïnspireerd op de Champs Elysees en Place de La Concorde; de cirkels zijn nog steeds duidelijk in het landschap te herkennen. Ook aan te raden is de Zwarte Kaat fietsroute van 36 kilometer, die je meeneemt in de voetsporen van een streeklegende.
Meldpunt routes
Klopt er iets niet aan de bewegwijzering of de route? Meld dit via het Meldpunt knooppuntroutes Brabant. Je kunt ook bellen naar 0800-4050050 (gratis).
Startpunt: Natuurpoort de Brandtoren, Burgemeester Willekenslaan 5541 NA Reusel
Op de route:
Voor de introductie van kunstmest was het moeilijk boeren op zand, iets wat de ondernemers creatief maakte. Schapen- en koeien(mest) vervulden hierbij een belangrijke rol. Het Kempens heideschaap is sinds 1800 een apart ras. Deze schapen zorgden door hun mest voor vruchtbare akkers en daarom waren ze essentieel voor de Kempen. De mest werd vermengd met heideplaggen en bosstrooisel. Ook de mest in de potstal van de koeien werd met plaggen vermengd. De heidevelden van de Kempen werden ontgonnen door het Kempische rund, een variëteit die al lang niet meer bestaat. Langs de uiterwaarden van de Maas kwam het Maas-Rijn-IJssel rund voor en op de zandgronden de wat meer geharde variant hiervan, het Brandrode rund.
Vanaf begin 19e eeuw kwamen ook Spaanse Merino schapen naar de Kempen, gestuurd door Napoleon en later door Willem I van Nederland, zodat de wol van de schapen verbeterd werd. Deze wol werd onderscheidend en daardoor ontstond een levendige wolindustrie. Begin 20e eeuw werd de arme zandgrond herbebost en in cultuur gebracht, en liep het aantal Kempische schapen flink terug.
De goede wol van de Kempische schapen bracht al snel twee bekende merken voort: Scheepjeswol en AaBe Textiles. Dankzij de goede wol uit de Kempen konden plaatsen als Tilburg en Bergeijk een textielindustrie ontwikkelen. Het TextielMuseum in Tilburg is nog een herinnering aan deze tijd. Het museum werd in 1958 geopend in een voormalige fabrikantenvilla en is sinds 1985 gehuisvest in de voormalige textielfabriek van de firma C. Mommers & Co., ooit een van de grootste werkgevers in Tilburg. Ook voormalig weverij De Ploeg in Bergeijk is een verwijzing naar deze tijd. De woning- en meubelstoffen van weverij de Ploeg stonden bekend om hun hoge technische kwaliteit.
Toen de Merino schapen geïntroduceerd werden, zorgden deze niet alleen voor vruchtbare akkers maar ook voor superieure wol. Eind 19de eeuw werd Tilburg daar groot mee. In 1871 telde de stad maar liefst 125 wollenstoffenfabrieken. De Tilburgers hadden toen ook een bijnaam: de kruikenzeikers. Ze spaarden namelijk urine in kruiken, omdat deze werden opgekocht om later wol mee te wassen.
In de middeleeuwen werd het leven in grote mate bepaald door de kerk. In de Kempen is de kerk een lange tijd de belangrijkste invloed geweest, omdat er geen adel leefde in dit gebied. Vanaf de middeleeuwen begonnen monniken ommuurde tuinen aan te leggen om kruiden, groenten en fruit te verbouwen. De kruidenbedden werden meestal opgehoogd. Kruiden die veel werden gebruikt zijn kruizemunt, peterselie, ruit, selderij, salie, wilde munt, koriander, ui en koolrabi. Vruchtbomen waren appel, peer, mispel, hazelnoot, kweepeer en moerbei. Verder kweekte men bloemen als blauwe iris, vogelmelk, boerenwormkruid, kattenkruid, vrouwenmantel, slaapbol, heemst en stokroos.
De kerk had ook invloed op wat er gedronken werd. Per decreet verbood Napoleon niet alleen alle wijnbouw in de Lage Landen; in eigen land verbood hij het de kloosters ook om nog langer wijn te verbouwen en te produceren. De slimme monniken lieten zich echter niet kisten, stichtten een nieuwe orde, die der Trappisten, en gingen bierbrouwen. Twee van de brouwerijen bestaan nog in de Kempen: La Trappe in Berkel-Enschot en De Achelse Kluis in Valkenswaard.
De gebieden rond het ven De Flaes en de Broekeling zijn gezegend met heerlijk geurende Gagelstruwelen, vroeger bekend als Brabantse mirte. Gagel is een bladverliezende struik die houdt van zurige, venige grond op heidevelden, moerasbossen en laagveenmoerassen. Het is een aromatische geurende struik met een laurierachtige geur, en werd vroeger als medicinale plant of toverplant gezien. Hij werd ingezet bij kiespijn en als insectenwering. Zo zou deze plant goed werken tegen knutten, waar gewone muggensprays niet tegen werken. Ook werd Gagel gebruikt bij het leerlooien. De gele, vrouwelijke bloemknoppen werden als verfstof ingezet.
In de middeleeuwen was de bitterstof in de bladeren belangrijk voor het gruut; het kruidenmengsel dat bier langer houdbaar maakte. Gagelbier is tegenwoordig weer populair en is een puur Kempisch product. Hiervoor worden de mannelijke katjes van de Gagelstruik gebruikt voor een heerlijk goudblond biertje Gageleer.
