5 Schilderachtige spots en landschappen in Oost-Brabant

22 december 2020

“Als je echt van de natuur houdt, vind je schoonheid overal.”

Deze uitspraak van Vincent van Gogh inspireerde me om op pad te gaan en letterlijk in de voetsporen te treden van Brabants’ meest beroemde schilder. Ik ontdekte 5 plekken in het Brabants landschap, die Vincent anderhalve eeuw geleden op het witte doek vastlegde. In deze blog neem ik je mee langs die plekken in de waterrijke Dommelvallei en op de heide, en hoop je op mijn beurt te inspireren. Want hoe leuk kan het zijn om door de ogen van een kunstenaar naar je eigen omgeving te kijken en deze te beleven?

1. Genneper watermolen in de Genneperparken

De eerste bestemming tijdens mijn Van Gogh trip ligt op slechts 2 km van mijn huis. Niet in ‘Van Gogh village’ Nuenen maar in Eindhoven. Van Gogh had meer met Eindhoven dan vaak wordt aangenomen. Zo ging hij in Eindhoven naar de dokter, haalde hij er zijn verf en doeken en gaf hij in Eindhoven teken- en schilderles. Tijdens deze bezoeken aan het toen nog kleine stadje Eindhoven moet hij op het idee zijn gekomen om de Genneper watermolen in Gestel aan de oever van de Dommel te schilderen. En dat deed hij uiteindelijk niet één keer maar minimaal vier keer.

Ik liep al vaak langs dit rijksmonument tijdens een ommetje door het park maar moet tot mijn schaamte bekennen dat ik niet wist dat deze molen, net zoals de bekendere Opwettense watermolen in Nuenen, geschilderd werd door Van Gogh. Het beeld met de contour van Vincent van Gogh schilderend achter zijn schildersezel, dat aan de overkant van het water staat, was me nog niet eerder opgevallen maar had toch een duidelijk signaal moeten zijn.

Toen Vincent de molen op het witte doek zette was het omringende landschap nog leeg en weids en de brug naast de molen bestond nog niet. Nu is de Genneperparken, waar de watermolen te vinden is, dichter begroeid. Je vindt er hoge volle bomen, bruggetjes, visplaatsen en fiets- en wandelpaden. Het is een park waar na elke bocht een verrassing wacht. Toch kost het me weinig moeite om in de schilderijen van Van Gogh, die ik op mijn mobiele telefoon opzoek, de zwarte houten onderslagmolen met waterrad te herkennen. Bizar idee eigenlijk dat de meester op exact dezelfde plek dit beeld op zich zich in liet werken.

2. Oude Toren van Nederwetten en de Boktse Beemden

Wanneer de sterren en de maan nog aan de hemel staan, de zon net opkomt en de natuur ontwaakt arriveer ik bij de tweede spot: de oude toren van Nederwetten. Alhoewel dit niet exact de toren is die Vincent schilderde (hij schilderde een soortgelijke toren die in Nuenen stond en in 1885 onder zijn ogen werd afgebroken) zijn de gelijkenissen groot.

Stomende paarden staan aan de voet van de toren en wuivend helmgras ritselt om me heen. Vanaf de rand van natuurgebied de Boktse Beemden bekijk ik de toren van waarachter zonneharpen tevoorschijn komen in de laaghangende mist. De magische sfeer doet me meteen denken aan het lied “Vincent’ met de tekst “Starry starry night. Paint your palette blue and gray” van Don Maclean. Alhoewel dit lied gebaseerd is op Van Gogh’s Franse periode past de liedtekst perfect bij dit moment.

Ik wandel een stuk door het aangrenzende natuurgebied Boktse Beemden dat je bereikt als je over het bruggetje bij de toren loopt. Het is een nog relatief onbekend en open gebied tussen Eindhoven en Nuenen in het Dommeldal. Bij Oost-Brabantse natuur denk je waarschijnlijk aan bossen, heide en droge grond, maar dit deel van Brabant is ook weidse waterrijke velden rijk. Beemden zijn namelijk vochtige graslanden die in het verleden alleen gebruikt werden om 's zomers het gras te hooien als wintervoer voor het vee en om de koeien te laten grazen. In de winter stonden ze blank omdat stroompjes buiten hun oevers traden. De Boktse Beemden is ook nu nog steeds moerassig. En in de lente en zomer staat het hier juist vol met planten en bloemen. Zittend op een bankje, genietend van het landschap en een boterham vergeet ik bijna dat ik me vlakbij de stad bevind. Een ontdekkingstocht waard dus, dit onbekende niemandsland aan de rand van Eindhoven.

3. Molen De Roosdonck

Ik vervolg mijn route naar een weiland ten noorden van Nuenen. Door Vincent zo geliefde witte berkenstammetjes, leiden mijn blik naar de draaiende wieken van de Roosdonck molen (1884). Hadden deze nog jonge berkjes hier al gestaan in de 19e eeuw dan had Van Gogh ze vast gebruikt om de windkorenmolen in zijn kunstwerken te omkaderen. De molen is maar liefst zeven keer door Van Gogh getekend en geschilderd en is van alle kanten te bewonderen. Het omringende veld is kaal als ik er ben, maar in in de zomer groeit er graan dat in de molen tot meel wordt gemalen. Ik zie dat een blote voeten pad langs de molen voert en besluit hier nog eens bij hogere temperaturen terug te komen om blootsvoets door het dan bloeiende ganzenbloemenveld te lopen en in de molenwinkel meel te kopen voor een zelfgebakken brood. Leuk weetje: De molen is 9000 km verwijderd van Nuenen nagebouwd in het Van Gogh Vriendschapspark van de Chinese zusterstad Nanjing.

4. Collse Watermolen en Urkhovense Zeggen

“Het is een dito geval als de twee andere watermolens die we samen bezochten
Doch met twee roodedaken en dat men vlak van voren ziet - met populieren erom heen. Zal in den herfst superbe zijn.’

Ja Vincent, dat kan ik zeker beamen. De gele herfstkleuren van de populieren naast de Collse watermolen steken fel af tegen de blauwe lucht. Ik ben op een plek die misschien wel het bekendste is van alle plekken die ik tijdens mijn Vincent-toer aandoe. Ik ben zelf ook al eens eerder bij dit eeuwenoude monument, dat gerund wordt door vrijwillige molenaars, geweest. Wat ik toen nog niet wist maar inmiddels wel is dat ten Zuiden van de Collse molen natuurgebied de Urkhovense Zeggen ligt. Tussen Eindhovens stadsdeel Tongelre, Geldrop en Nuenen. En dat gebied ga ik nu verkennen.

Ik begin mijn voettocht aan de zuidzijde van de molen waarbij ik langs boerenvelden loop met hooibalen. ‘Vincentiaanser’ krijgen we het niet. Daarna passeer ik weilanden met witte koeien en hun kalfjes en loop ik een stukje langs het Eindhovens kanaal om vervolgens weer bij de Kleine Dommel noordwaarts te gaan. Tijdens het volgende deel van de wandeling prijs ik mezelf gelukkig met de hoge laarzen die ik draag. Het is er ontzettend drassig en ik moet door grote diepe plassen waden. Het water soms bijna tot aan de bovenrand van mijn laarzen. De aanblik van de meanderende Kleine Dommel, de knotwilgen die als wachters aan de oever staan en de in het water reflecterende silhouetten van de populieren rechtvaardigen dit kleine survivalelement echter zeker. Maar niet onbelangrijke tip als je dit stukje natuur ‘off the beaten track’ ook wil bewonderen: Wandelschoenen volstaan in deze tijd van het jaar niet. Trek laarzen aan.

5. Kamerven in Stiphoutse bossen

Niet ver van de eerder bezochte molen De Roosdonck, tussen Nuenen, Gerwen en Stiphout, ligt mijn laatste bestemming: het Kamerven. Het is voor bijna honderd procent zeker dat Vincent de mastbomen rond en in het ven tekende in zijn werk ‘Mastbomen in het ven’ uit 1884. De plek ligt op een steenworp afstand van zijn ouderlijk huis in Gerwen en in de Stiphoutse bossen. Dit vaak droog staande ven wordt omgeven door een heidegebied van ongeveer vijftien hectare, waardoor het een grote open ruimte vormt midden in het stilste deel van het bos. Hier groeit nog de zeldzame Klokjesgentiaan.

Wanneer ik er arriveer gloeit de oranjebruine kleur van de vele pijpenstrootjes prachtig in het licht van de namiddagzon. Je kunt hier in de Stiphoutse bossen de elf vennen wandeling maken, waar het Kamerven onderdeel van uitmaakt. Je hoeft dus niet per sé naar Oisterwijk om je te laven aan vennen. Ik concentreer me echter nu op een fijn rondje om het Kamerven heen en wandel over de paden met aan weerszijden ‘de mastbomen van Vincent’. Ruiters op paarden lopen gezellig met me mee. Dit is puur genieten.

Terwijl de zon achter de bomen ondergaat mijmer ik over mijn tocht langs de Van Gogh spots en - landschappen en wat een mooie extra dimensie het aan de beleving van mijn eigen Brabant gaf door het spoor van de schilder te volgen. Ik liep over dezelfde paden, doorkruiste dezelfde velden, bewonderde dezelfde (soort) torens en molens, spotte dezelfde berken, knotwilgen en populieren als hij deed. En dat maakte de ervaring extra speciaal. Echt, je hoeft niet ver te reizen om onvergetelijke momenten buiten in de natuur te beleven.

“Vindt maar mooi zoveel je kunt, de meesten vinden niet mooi genoeg.”

Binnenkort ga ik op pad om een deel van Vincent’s West-Brabant te ontdekken. En misschien neem ik dan wel mijn schetsboek mee!

Simone Wittgen vertelt verhalen in woord en beeld over plekken waar ze zich verbonden mee voelt. Haar focus: zogenaamde ‘calmspots’ aan zee, in de stad en in de natuur ‘om de hoek’. Haar missie: laten zien hoe mooi de wereld en ons eigen land is, want er valt nog zoveel te ontdekken. Met haar man, twee tienerzonen en hond woont zij in Waalre, Noord-Brabant. In 2020 werd ze door Columbus reismagazine uitgeroepen tot “Travelinfluencer of the Year”. De komende maanden is Simone ambassadeur van Brabant voor @hier_moet je zijn. Volg haar avonturen via @simone_wit.