Zuiderwaterlinie etappe 4: Willemstad - Zevenbergen

Beschrijving

• Klundert lag tijdens de Tachtigjarige Oorlog op een strategische plek: precies op de grens van Holland en Brabant. Willem van Oranje omwalde het in 1583 met vestingwerken: bastions, een aarden wal en een gracht. Klundert was daarmee een belangrijke schakel van de zuidelijke verdedigingslinie tegen de Spanjaarden. Uiteindelijk bleef het stadje gespaard: de Spanjaarden belegerden het nooit. Eind 18de eeuw was Klundert een lastige hindernis voor de oprukkende Fransen.
• Twee forten, maar slechts eentje bewaard
  Onderweg van Willemstad naar Klundert kom je langs twee forten. Fort Bovensluis is het laatste fort van de fortengordel rondom vesting Willemstad. Langs de andere vier wandelde je al op de vorige deelkaart. Fort Bovensluis werd aangelegd in 1861-1862. Niet erg oud dus, maar waarschijnlijk lag op deze plaats al in 1673 een batterij voor het geschut van Fort Haaren. In 1952 kreeg het fort een heel andere invulling: door de dikke muren was het een perfect koelhuis voor aardappelen.
• Fort Hollandia, ook wel Noordschans genoemd, werd rond 1639 gebouwd om de sluis in de Aalskreek en de toegangen tot de dijk te verdedigen. Het was een vierkant verdedigingswerk met bastions op de hoekpunten. Daaromheen lag een gracht. De naam is eigenlijk het enige wat nog rest van Noordschans, want er is een buurtschap naar vernoemd. Buurtschap Noordschans is een rustig dorpje waar vrijwel niets meer herinnert aan de oorlogs onrust van weleer.
• Beschermd stadsgezicht in het centrum
  Via de route wandel je door het centrum van Klundert met het beschermde stadsgezicht. Daarna loop je rond de linie Stenen Poppen. Dat is een gemetselde dam met een spitse rand waar bovenop nog eens stenen ‘monniken’ of ‘poppen’ kwamen. Die maakten het onmogelijk om de gracht over te steken. Zo beschermden de poppen Klundert en daarmee ook de Republiek. Naast de Stenen Poppen is ook het kroonwerk de Suikerbergh bewaard gebleven.
• Van Klundert wandel je verder naar Zevenbergen. De historie van deze stad getuigt van een grote veerkracht. Ooit een welvarende Hollandse stad, werd Zevenbergen zwaar getroffen door overstromingen en oorlogsgeweld. Maar de stad kwam erbovenop en groeide uit tot een bloeiende suikerstad. Het stratenpatroon van de middeleeuwse stad is nog grotendeels aanwezig.
• In de naam ‘Zevenbergen’ duiden de ‘bergen’ op kleine verhevenheden in het landschap, bijvoorbeeld donken. Het betrof waarschijnlijk drie van zulke verhogingen. In 1964 en 1965 werden twee van deze donken onderzocht, waarbij resten uit de bronstijd werden gevonden. Zevenbergen komt al voor in oorkonden uit de 13de eeuw. Eerst als een afsplitsing van de Heerlijkheid Strijen, later als afzonderlijk leen van het graafschap Holland. Zevenbergen was tot 21 december 1805 een Hollandse stad. Op die datum werd een nieuwe scheiding gemaakt tussen Holland en Bataafs-Brabant. Voortaan liep deze van Willemstad door het Hollands Diep en de Biesbosch naar Heusden.
• Turf- en zoutwinning
  Door bedijkingen vanuit het noorden en zuiden werd het gebied van Zevenbergen met het vaste land van Zuid-Holland (Strijen) verbonden. Er was veel veen aanwezig dat werd gebruikt voor de turfproductie. Gedurende de 13de eeuw overstroomde het veen vanuit de zee steeds vaker, mede door de turfwinning. Verzilting was het resultaat. De bewoners gingen daarom over op moernering: het afgraven van moer om daaruit – door verbranding – zout te winnen. Het zout werd onder andere naar Engeland geëxporteerd en leverde veel geld op.
• Van verval naar een bloeiende suikerstad
  Na een aanvankelijke bloei raakte het stadje na de grote Sint-Elisabethsvloed in 1421 in verval. Alle ingedijkte polders werden in dat rampjaar vernield en Zevenbergen was plotsklaps een eilandje. In het begin van de 16de eeuw begon Cornelis van Bergen opnieuw met de inpoldering rond Zevenbergen. Daardoor kreeg de landbouw een nieuwe kans met vooral een belangrijke rol voor de suikerbietenteelt. Van 1858 tot 1987 was Zevenbergen bekend als suikerstad met op het hoogtepunt vier suikerfabrieken.
• Oorlogsgeweld en watersnood
  Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Zevenbergen zwaar getroffen door oorlogsgeweld. In 1940 bombardeerden de Duitsers de stad, waarbij veel slachtoffers vielen. In november 1944 werd Zevenbergen door de Amerikanen bevrijd na een dagenlang spervuur van de artillerie. Ook nu vielen er talloze doden en gewonden en werden veel woningen, winkels en landbouwschuren vernield. Ook de watersnoodramp van 1953 trof het grondgebied van Zevenbergen. Ongeveer twee derde deel van de gemeente stond onder water, al bleef de stad zelf bewaard.