In de Tilburgse voetstappen van Vincent

Wie is de grootste kunstenaar die ooit in Tilburg gewoond heeft? Veel mensen zullen bij deze vraag hun schouders ophalen. Sommige zullen misschien stamelen ‘uhm… Guus Meeuwis?’. Maar eigenlijk is het een vraag die verrassend makkelijk te beantwoorden is – met alle respect voor Guus. Het is namelijk Vincent van Gogh.

Van Gogh woonde twee jaar aan wat nu het St. Annaplein heet. Op de plaatselijke rijks-HBS volgde hij zelfs zijn eerste tekenlessen!

Toerist in eigen stad
Voor mij, net als voor veel andere Tilburgers, was de connectie die Van Gogh had met de stad onbekend. Daarom grijp ik de gelegenheid aan om als toerist in eigen stad op pad te gaan.

De stad begint de schilder namelijk steeds meer te omarmen als onderdeel van zichzelf. Zo werd bijvoorbeeld het St. Annaplein heringericht. In het oog springen de twee schoppen, een verwijzing naar een schets die waarschijnlijk door Van Gogh gemaakt werd tijdens zijn periode in Tilburg. Aan de andere kant van de straat staat het silhouet van zijn 13-jarige figuur. Met een beetje fantasie kun je de 13-jarige Vincent er echt zien staan: denk het passerende verkeer weg en stel je een onverharde weg voor: zoals het plein erbij lag anno 1866.

Het is een gevoel dat me ook tijdens de wandeling meerdere keren overvalt. De jonge Vincent moet namelijk ook een echte wandelaar zijn geweest – daar de natuur zijn voornaamste inspiratiebron vormde. Met die gedachte is er door ondernemers uit de buurt een wandelroute uitgestippeld die leidt van Van Goghs verblijfplaats aan de St. Annastraat naar het Paleis-Raadhuis, waar destijds de rijks-HBS gevestigd was.

Huize Nazareth
Hoewel een aantal eye-catchers er nog niet stonden tijdens Van Goghs verblijf in de stad is het niettemin de moeite waard. Zo valt Huize Nazareth op: een meterslang internaat in neoromaanse stijl dat in 1916 geopend werd voor ‘misdeelde’ kinderen. In 2019 zijn de enige kinderen die er nog wonen er woonachtig met hun ouders: het voormalig katholieke instituut is een wooncomplex geworden.

Oude Dijk
Als ik vanaf de Nazarethstraat door het Stadspark loop, kom ik uit op de Oude Dijk. Ook daar kan ik me verlekkeren aan verschillende architecturale hoogstandjes. Er is het expressionistische gebouw waar voorheen een middelbare school gevestigd was met verderop het Lieve Zusters Klooster. Maar wat nog het meeste aandacht verdient zijn de wevershuisjes in de straat: huisjes met één benedenverdieping en een schuin dak. In Van Goghs tijd stonden er honderden van zulke huisjes in de stad. Veel van deze huisjes zijn dan ook beschermde rijksmonumenten.

Van oud naar nieuw
Als ik de Oude Dijk uit loop kom ik terecht in wat een andere wereld lijkt. De ruimtelijkheid waarin het kunstcluster en de Kattenrug in de verte liggen zorgt voor een heel andere beleving. De grote gebouwen, ook de Heikese Kerk en het Paleis-Raadshuis waar Van Gogh zijn eerste tekenlessen kreeg, baden in het zonlicht. Ze ademen.

Dat is het mooie aan de wandeling. Waar je begint bij de smalle straatjes van de Korvel en regelmatig het gevoel hebt in Van Goghs voetstappen te lopen, is daar weinig meer van over als je eenmaal in de binnenstad terecht komt. De eigentijdse architectuur gecombineerd met de aaneenschakeling van pleinen, en pleintjes maken het contrast met het eerste deel van de wandeling levensgroot. Het moet bovendien een wereld van verschil zijn met het plaatsje van halverwege de 19^e eeuw dat grotendeels bestond uit weverswoningen, kerken en de zandpaden die hen verbond. Een dorp dat eigenlijk nog een stad moest worden. Vincent die nog Van Gogh moest worden.

Op naar de toekomst
Juist daarom is het zo mooi om te zien dat nu Tilburg een nieuwe groeispurt door maakt, de kunstenaar door de inwoners zo omarmd wordt. Dat blijkt niet alleen uit de wandelroute maar ook aan de street art die aan de schilder gewijd is, verderop in de Korvelseweg. Het blijkt ook uit de muurschildering die binnenkort zal verschijnen in de Spoorzone.

Zo heb ik, toerist in eigen stad, een nieuwe kant van haar gezien. Een kant waarin het nieuwe het oude herontdekt. Het maakt van Tilburg een stad die, ook al is ze zo hard op weg naar de toekomst, niet vergeet waar ze vandaag komt.

Silvester Klaasman

Het boekje Vincent van Gogh, route Tilburg, is verkrijgbaar bij Diggers Recordstore aan de Korvelseweg 15.